Πρόκειται για ένα παραδοσιακό Κυκλαδονήσι με διάσπαρτους οικισμούς.
Είναι το βορειότερο νησί των μικρών Κυκλάδων. Απέχει 11,5 μίλια από την Αμοργό και 9 από την Νάξο. Καταλαμβάνει επιφάνεια 13,48 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Βασική ενασχόληση των κατοίκων είναι το ψάρεμα, η κτηνοτροφία και τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός.
Νησί γεμάτο ιστορία. Ο Βιργίλιος την αποκαλεί "Viriden" εξαιτίας της βλάστησης της και του πράσινου μαρμάρου της. Τον 19ο αιώνα οι ξένοι ναυτικοί την ονόμαζαν "Stenosa" ή "Spinosa". Το νησί κατοικείται από την Γεωμετρική εποχή, όπως μαρτυρούν ευρήματα στο Βαθύ λιμενάρι. Αρχαία ευρήματα του νησιού φιλοξενούνται στο αρχαιολογικό μουσείο της Νάξου. Θα ακούσεις τους ντόπιους να μιλάνε για τους πειρατές που κρύβονταν στους κόλπους του τα μεσαιωνικά χρόνια. Ο μύθος επίσης λέει ότι ο Διόνυσος, όταν είδε την Αριάδνη στη Νάξο την ερωτεύτηκε, την έκλεψε και την έφερε στην Δονούσα.
Οικισμοί
Σταυρός ή Κάμπος : είναι ο μεγαλύτερος οικισμός του νησιού όπου βρίσκεται και το λιμάνι του νησιού. Περιπλανηθείτε στα γραφικά σοκάκια του οικισμού και περπατήστε στον παραλιακό δρόμο δίπλα στην θάλασσα που ενώνει το λιμάνι με τον οικισμό. Ιδιαίτερης αισθητικής είναι η εκκλησία του Σταυρού στο κέντρο του χωριού με την πλακοστρωμένη με μαρμαρόπλακες Μακάρων αυλή. Η κεντρική παραλία του χωριού θεωρείται από τις πιο όμορφες των Κυκλάδων. Επιβάλλεται η ανάβαση και η επίσκεψη στην δισυπόστατη εκκλησία της Παναγίας και του Άη Γιάννη. Από εδώ θα θαυμάσετε μία εντυπωσιακή εικόνα του Αιγαίου. Στον Σταυρό υπάρχουν εστιατόρια όπου θα δοκιμάσετε την παραδοσιακή κυκλαδίτικη κουζίνα, πανέμορφα bar για να διασκεδάσετε την νύχτα σας και μαγαζιά με τουριστικά είδη και είδη χειρτεχνίας και πώλησης βιολογικών προϊόντων για να κάνετε τις αγορές σας. Υπάρχει επίσης mini market, φούρνος μανάβικο και ταξιδιωτικό πρακτορείο. Στον Σταυρό βρίσκεται σχεδόν το σύνολο των τουριστικών καταλυμάτων του νησιού το ΚΕΠ το ταχυδρομείο και το αγροτικό ιατρείο.
Μεσαριά: Μικρός ορεινός οικισμός που χωρίζεται σε Άνω και Κάτω Μεσαριά . Προτείνουμε την διαδρομή με τα πόδια από το μονοπάτι που ξεκινάει από τον Κέδρο.
Μερσίνη : O δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός του νησιού. Βρίσκεται χτισμένος σε πλαγιά με σπίτια παραδοσιακής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής και θέα που κόβει την ανάσα. Οι λίγοι κάτοικοι του ασχολούνται ιδιαιτέρως με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Στο Μερσήνι βρίσκεται ένα από τα πιο γραφικά σημεία του νησιού, η ομώνυμη πηγή με τον πλάτανο. Από το μερσίνη ξεκινάει το μονοπάτι για τις εξαιρετικής ομορφιάς παραλίες του Λιβαδιού και του Φύκιου. Στο χωριό υπάρχουν δύο ταβέρνες για φαγητό.
Καλοταρίτισσα: ίσως ο πιο γραφικός οικισμός της Δονούσας . Βρίσκεται απομονωμένος στην Βόρεια πλευρά του νησιού κτισμένος στην σκιά του Πάπα της ψηλότερης κορυφής του νησιού. Στην Καλοταρίτισα καταλήγει ο κεντρικός δρόμος. Εμείς συστήνουμε να ακολουθήσετε το μαγευτικό μονοπάτι από τον Σταυρό και να καταλήξετε περπατώντας στην πανέμορφη παραλία της Τρυπητής περνώντας μέσα από τον οικισμό . Στον όρμο υπάρχουν άλλες 2 παραλίες ο Βλυχός και το Σαπουνόχωμα.
Εκκλησίες
Πολύ γραφικές είναι όλες οι εκκλησίες του νησιού. Ο Τίμιος Σταυρός στον Κάμπο που εγκαινιάστηκε το 1902. Η Παναγία στην κορυφή του βουνού δίπλα από το Κάμπο με την απίστευτη θέα στο Ηλιοβασίλεμα όπως και η Αγία Σοφία στο Μερσύνι. Τέλος ο Αι Γιώργης στην Καλοταρίτισσα δεν υπάρχει περίπτωση να σας αφήσει ασυγκίνητους.
Δίκτυο Μονοπατιών
Η Δονούσα αποτελεί ένα από τα λίγα νησιά των Κυκλάδων που ενδείκνυται για περιπατητικό τουρισμό όλο τον χρόνο καθώς διαθέτει πλήρες σηματοδοτημένο δίκτυο μονοπατιών συνολικού μήκους 9,2 χλμ.. Το δίκτυο των μονοπατιών δίνει πρόσβαση σε όλα τα χωριά του νησιού, καθώς επίσης και σε σημεία ιδιαίτερης σημασίας όπως πηγές, κόλπους και σημεία γεωργικού και αλιευτικού ενδιαφέροντος, όπως μύλοι, χωράφια, παραλίες και φυσικά λιμάνια.
Αυτά είναι τα διάφορα ονόματα του νησιού στο πέρασμα των αιώνων. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό Κυκλαδονήσι με διάσπαρτους οικισμούς. Είναι το βορειότερο νησί των μικρών Κυκλάδων. Απέχει 11,5 μίλια από την Αμοργό και 9 από την Νάξο. Καταλαμβάνει επιφάνεια 13,48 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Βασική ενασχόληση των κατοίκων είναι το ψάρεμα, η κτηνοτροφία και τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός.
Νησί γεμάτο ιστορία. Ο Βιργίλιος την αποκαλεί "Viriden" εξαιτίας της βλάστησης της και του πράσινου μαρμάρου της. Τον 19ο αιώνα οι ξένοι ναυτικοί την ονόμαζαν "Stenosa" ή "Spinosa". Το νησί κατοικείται από την Γεωμετρική εποχή, όπως μαρτυρούν ευρήματα στο Βαθύ λιμενάρι. Αρχαία ευρήματα του νησιού φιλοξενούνται στο αρχαιολογικό μουσείο της Νάξου. Θα ακούσεις τους ντόπιους να μιλάνε για τους πειρατές που κρύβονταν στους κόλπους του τα μεσαιωνικά χρόνια. Ο μύθος επίσης λέει ότι ο Διόνυσος, όταν είδε την Αριάδνη στη Νάξο την ερωτεύτηκε, την έκλεψε και την έφερε στην Δονούσα.
Σημεία ενδιαφέροντος
Βαθύ Λιμενάρι
Οικισμός γεωμετρικής περιόδου ( 900 πχ – 700 πχ )σε απόκρημνο ακρωτήρι με βαθύ αγκυροβόλι στην προστατευμένη από τον βοριά νοτιοανατολική πλευρά της Δονούσας . Πρόσβαση μόνο από θάλασσα και από μη σηματοδοτημένο μονοπάτι.
Λίμνη – Ακρωτήριο άσπρος κάβος
Μικρός κλειστός κόλπος με μικρή παραλία οπού παλιά βρίσκονταν το αγκυροβόλι του νησιού. Η πρόσβαση γίνεται από το σηματοδοτημένο μονοπάτι που καταλήγει στο ακρωτήριο άσπρος κάβος ένα τοπίο απόκοσμης ομορφιάς που δεν πρέπει να χάσετε.
Φωκοσπηλιά-Σπηλιά του τοίχου
Σπήλαια με πρόσβαση μόνο από την θάλασσα με το καΐκι “Δονούσα Μάγισσα”. Θα θαυμάσετε υπέροχα νερά με όλες τις αποχρώσεις του μπλε. Η φωκοσπηλιά θεωρείται ένα από τα τελευεταία καταφύγια της φώκιας Monachus Monachus ενώ στην Σπηλιά του Τοίχου θα θαυμάσετε τους υπέροχους σταλακτίτες.
Πηγή στο Μερσήνι
Όαση δροσιάς κάτω από τον τεράστιο πλάτανο που ποτίζεται από τα νερά της πηγής που τρέχουν όλο τον χρόνο.
Κορυφή του Πάππα
Η πιο ψηλή κορυφή της Δονούσας. Πρόσβαση με τα πόδια από το σηματοδοτημένο μονοπάτι προς Καλοταρίτισα. Ξεκινήστε πριν ξημερώσει για να απολαύσετε τον ήλιο να βγαίνει μέσα από την θάλασσα . Η θέα του Αιγαίου από την κορυφή είναι συγκλονιστική.
Κάτω Μύλος
Παλιός ανεμόμυλος που παλιά οι κάτοικοι άλεθαν το “μιγάδι” Πρόσβαση από το σηματοδοτημένο μονοπάτι που ξεκινάει από τον Κέδρο.